Ρόδος - Σύντομη Ιστορία

Η Ρόδος, σύμφωνα με τη Μυθολογία, αναδύεται από τη θάλασσα με προσταγή του Δία για να γίνει δώρο στον Απόλλωνα. Άλλος μύθος θέλει τους πρώτους κατοίκους του νησιού να είναι οι Τελχίνες. Από την αδελφή τους, την Αλία, ο Ποσειδώνας απέκτησε μια κόρη, τη Ρόδο, η οποία έγινε γυναίκα του Ήλιου και έδωσε το όνομά της στο νησί. Η αρχαιολογική σκαπάνη απέδειξε ότι το νησί πρωτοκατοικήθηκε κατά τα νεολιθικά χρόνια (τρίτη χιλιετία π.Χ .), άκμασε τη Μινωική περίοδο (1900-1450 π.Χ.), ενώ κατά τα μέσα της 2 ης χιλιετίας π.Χ. έγινε η εγκατάσταση των Αχαιών.

Το 10ο π. Χ. αιώνα έφτασαν και εγκαταστάθηκαν οι Δωριείς. Στο σημείο αυτό ο μύθος εφάπτεται με την ιστορία και μας πληροφορεί πως ο γιος του Ηρακλή, ο Τληπόλεμος, εγκαταστάθηκε στη Ρόδο μαζί με τους Δωριείς και οργάνωσε τις τρεις κύριες πόλεις του νησιού,    Λίνδο, Κάμειρο και Ιαλυσό, οι οποίες στη συνέχεια αποτέλεσαν μαζί με την Κω, την Κνίδο και την Αλικαρνασσό την περίφημη «Δωρική Εξάπολη».

 

Η γεωπολιτική θέση της Ρόδου στη ΝΑ άκρη του Αιγαίου συντέλεσε στην ταχεία ναυτική και εμπορική ανάπτυξη του νησιού κατά την αρχαϊκή εποχή (7 ος -6 ος αι. π.Χ.).   Ιδρύθηκε τότε μια πληθώρα αποικιών και η επιρροή των Ροδίων επεκτάθηκε στα γύρω νησιά. Το πολίτευμα που επικράτησε στα χρόνια αυτά ήταν αριστοκρατικό και η Λίνδος τον 6ο αιώνα είχε τύραννο τον Κλεόβουλο, έναν από τους 7 σοφούς της αρχαιότητας. Στο γύρισμα του 5 ου αι. π.Χ. η Ρόδος αναγκάστηκε να υποστεί τις συνέπειες της εμφάνισης των Περσών στο Αιγαίο. Φαίνεται ότι υποχρεώθηκε να δεχθεί κάποια μορφή περσικής κυριαρχίας, αφού κατά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας (480 π.Χ.) συμμετείχαν και ροδιακά πλοία στο πλευρό των Περσών.

Το 478 π.Χ. οι Ρόδιοι προσχώρησαν στην Α’ Αθηναϊκή Συμμαχία και, παρά τη δωρική τους καταγωγή, στην αρχή του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.) βρέθηκαν στην παράταξη της Αθήνας. Το 412 όμως στασίασαν και, με την βοήθεια της Σπάρτης, στήριξαν την Πελοποννησιακή Συμμαχία. Τότε (411 π.Χ.), οι τρεις ροδιακές πόλεις, η Ιαλυσός, η Λίνδος και η Κάμειρος, συναποφάσισαν την ίδρυση μιας νέας πόλης, που αποπερατώθηκε το 408 π.Χ. Η νέα πόλη δομήθηκε στην πλαγιά του λόφου της Ακρόπολης, σύμφωνα με το ιπποδάμειο σύστημα. Αποτελούνταν από μεγάλα οικοδομικά τετράγωνα και διέθετε πλήρες αποχετευτικό σύστημα. Στο χώρο της Ακρόπολης διευθετήθηκαν το Στάδιο, το Ωδείο, η Βιβλιοθήκη, το Γυμνάσιο, ο ναός του Απόλλωνα και οι υπόλοιποι λατρευτικοί χώροι και τα σημαντικά δημόσια κτήρια. Η νέα πόλη δεν άργησε να καταστεί το πολιτικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο του νησιού.

Στις αρχές του 4 ου αιώνα π.Χ. η Ρόδος βρισκόταν άλλοτε κάτω από την επιρροή της Αθήνας (Β’ Αθηναϊκή Συμμαχία) και άλλοτε της Σπάρτης. Κατέστη πάλι ανεξάρτητη το 323 π.Χ. Στους λεγόμενους «πολέμους των διαδόχων» που ακολούθησαν, κατόρθωσε να αποκρούσει το Δημήτριο τον Πολιορκητή. Σε ανάμνηση αυτής της νίκης κατασκευάστηκε ο «Κολοσσός της Ρόδου».

Παρά τους εξωγενείς κλυδωνισμούς, η δύναμη της Ρόδου αυξανόταν συνεχώς και από τα μέσα του 4 ου αιώνα π.Χ., και μετά την ποικιλόμορφη κάμψη της Αθήνας, αναδείχθηκε στην πιο αξιόλογη ναυτική δύναμη του Αιγαίου, ενώ κυριάρχησε στο εμπόριο στην ανατολική Μεσόγειο. Ο «Ροδιακός Ναυτικός Κώδικας» ήταν τόσο περισπούδαστος που τηρήθηκε και από τους Ρωμαίους και από τους   Βυζαντινούς.    Το πολίτευμά της στα χρόνια αυτά ήταν ένας συγκερασμός δημοκρατικού και «αριστοκρατικού» αλλά με γνώμονες ευνομία και κοινωνική μέριμνα για όλους. 

Ο πνευματικός πολιτισμός της Ρόδου είχε ανάλογη ανάπτυξη προς τον υλικό. Διάσημα τέκνα της υπήρξαν ο Κλεόβουλος ο Ρόδιος, ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας, ο Εύδημος ο Ρόδιος, γνωστός περιπατητικός φιλόσοφος, ο Τιμοκρέων ο Ρόδιος, ξακουστός λυρικός ποιητής, ο στωικός φιλόσοφος Παναίτιος, ο φιλόλογος Σιμμίας και ο Απολλώνιος ο Ρόδιος, ποιητής του έπους «Αργοναυτικά».   Λαμπρή φήμη απέκτησε και η Ρητορική Σχολή της Ρόδου κατά την κλασική και ελληνιστική περίοδο. Διάσημοι έγιναν και οι αθλητές της Ρόδου, με επιφανέστερους τους Διαγοριδείς.

Η Ρόδος κατά τη διάρκεια της Ρωμαιοκρατίας (από το 2 ο αι. π.Χ.) εξακολουθούσε να αποτελεί εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο, ενώ ασπάσθηκε νωρίς το χριστιανισμό. Σύμφωνα με την παράδοση, δεν αποκλείεται να κήρυξε στη Ρόδο ο ίδιος ο Απόστολος Παύλος, αν λάβουμε υπόψη το ομώνυμο εκκλησάκι στο λιμάνι του Αποστόλου Παύλου στη Λίνδο. Στα χρόνια του Διοκλητιανού (284-305) η Ρόδος υπήρξε πρωτεύουσα της «Επαρχίας των νήσων». Στο Βυζάντιο καθιερώθηκε ο θεσμός των «Θεμάτων» και η Ρόδος εντάχθηκε στο θέμα των Κιβυρραιωτών . Τα βυζαντινά χρόνια ήταν όμως τρικυμιώδη: Το 620 μ.Χ. δέχθηκε επίθεση από τους Πέρσες με το Χοσρόη το Β’, ενώ στα μέσα του 7ου αιώνα επέδραμαν   οι Άραβες με το Μωαβία (ίσως τότε να πουλήθηκε το μέταλλο του Κολοσσού). Το 717 έγινε επιδρομή των Σαρακηνών και το 807 μ.Χ. των Αράβων με τον Χαρούν -αλ -Ρασίντ.

Το 1309 την ιστορική σκυτάλη της κατάκτησης έλαβαν οι Σταυροφόροι. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204), ο διοικητής της Ρόδου, Λέων Γαβαλάς, αυτοαναγορεύτηκε ανεξάρτητος ηγεμόνας του νησιού με   βοήθεια των Βενετών. Το 1309 η Ρόδος περιήλθε   στην κυριαρχία του Τάγματος των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη. Η περίοδος της Ιπποτοκρατίας σηματοδότησε για τη Ρόδο εποχή ακμής ως γέφυρα Ανατολής και Δύσης. Οι Ιωαννίτες Ιππότες προνόησαν να θωρακίσουν το νησί επαρκώς κατά των τουρκικών επιδρομών. Όμως, ο σουλτάνος Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής κατάφερε να πολιορκήσει το νησί και μετά από αντίσταση έξι μηνών να το καταλάβει – να του παραδοθεί – τελικά το 1522. Οι Ιωαννίτες Ιππότες αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν και να εγκαταλείψουν το νησί στους Τούρκους.

Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η Ρόδος υπέστη όσα και ο λοιπός υπόδουλος Ελληνισμός, χωρίς να ήταν εφικτή η φανερή συμμετοχή των Ροδίων στην εθνεγερσία.   Είτε όμως ως Φιλικοί είτε ως γενναιόδωροι χρηματοδότες του Αγώνα είτε ως αγωνιστές στην επαναστατημένη Ελλάδα οι Ρόδιοι συνεισέφεραν ουσιαστικά. Το 1830 (πρωτόκολλο Λονδίνου) η Δωδεκάνησος παρέμεινε, χάριν της διπλωματίας, στους Οθωμανούς. Με την ανακήρυξη του Συντάγματος το 1908, οι Ρόδιοι ήλπισαν ότι το τέλος του Σουλτάνου θα επέφερε φιλελευθεροποιήσεις αλλά μάταια, αφού οι Νεότουρκοι άσκησαν μια πολιτική καταπίεσης με στόχο τον αφανισμό του ελληνικού στοιχείου.

Κατά τη διάρκεια του ιταλοτουρκικού πολέμου, οι Ιταλοί κυρίευσαν τη Ρόδο (1912) και την κράτησαν ως τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1943). Για τρία μαρτυρικά χρόνια τη Ρόδο καταλαμβάνουν οι Γερμανοί. Στις 8 Μαΐου 1945 παραδίδονται τα Δωδεκάνησα στις συμμαχικές δυνάμεις, συγκεκριμένα στους Άγγλους. Το 1948 η Ρόδος, όπως και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, ενσωματώθηκε στην Ελλάδα.

Το πολεοδομικό σχέδιο της αρχαίας πόλης της Ρόδου ακολούθησε τις πολεοδομικές και φιλοσοφικές ιδέες του διάσημου αρχαίου Έλληνα πολεοδόμου Ιππόδαμου. Τα οικοδομικά τετράγωνα (insulae) είχαν διαστάσεις 47,70 x 26,50 μ. και διέθεταν όλα το ίδιο μέγεθος. Καθένα από αυτά περιτριγυριζόταν από δρόμους πλάτους 5-6 μέτρων. Γύρω στην πόλη βρέθηκαν ερείπια αρχαίων δρόμων και ελληνιστικές οικίες από τον 3 ο και 2 ο αιώνα π.Χ.

Σώζονται ερείπια των μεγαλόπρεπων ναών της Αθηνάς Πολιάδας και του Δία Πολιέα. Σήμερα έχει αναστυλωθεί το παλιό στάδιο (2 ος αι. π.Χ.), το τετράγωνου σχήματος Ωδείο, το αρχαίο θέατρο στη Λεωφόρο Διαγοριδών και εν μέρει ο ναός του Πύθιου Απόλλωνα. Εργαστήρια κατασκευής χάλκινων αγαλμάτων αποκαλύφθηκαν πρόσφατα. Σε ένα τέτοιο πρέπει να κατασκευάστηκε ο Κολοσσός, ένα από τα εφτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, έργο του Λίνδιου γλύπτη Χάρη (304-293 π.Χ.). Η κατασκευή του διήρκεσε 12 χρόνια και ολοκληρώθηκε το 282 π.Χ. Το άγαλμα κατέρρευσε από δυνατό σεισμό το 226 π.Χ.

Πηγή κειμένου